تاریخچه زنبور داری در ایران و جهان

ملکه تقدیم می کند:

تاریخچه زنبور داری در ایران وجهان نشان می دهدکه:

از 150میلیون سال پیش زنبور عسل در این کره خاکی وجود داشته و مشغول فعالیت بوده است. نشانه های فسیلی بسیاری از زنبور عسل کشف شده که معروف ترین آنها سنگواره ایست که حدود 40 میلیون سال قدمت دارد و نقاشی روی دیواره غار بیکروب که متعلق به 12000 سال پیش است. نشانه های به دست آمده مشخص می کند که زنبور عسل قبل از انسان آفریده شده است. این قدمت موجب سازگاری زنبور عسل با شرایط محیطی شده و تحمل تغییرات را در آن ممکن ساخته و وی را با زندگی اجتماعی وفق داده است؛ به طوری که زنبور دور از کلونی، توانایی هیچ گونه فعالیتی را ندارد و بیش از چند روز زنده نمی ماند.

پیدایش زنبور عسل را در نواحی گرمسیری و  نیمه گرم سیری آفریقا می دانند، اما امروزه در تمامی مناطق به جز نواحی قطبی می توان آن را یافت. تمدن های باستان از هزاران سال پیش به زنبور داری مشغول بودند.

قدیمی ترین نشانه های موجودف تصاویر وسنگ نوشته های یافت شده در مصر است. این نشانه حکایت از این دارد که زنبور داری حداقل 4 هزار سال قبل به وسیله کندوهای کوزه ای دز آنجا رواج داشته و حدس زده می شودکه بازده آنها 25 درصد کندو های فعلی بوده است. چنین نشانه هایی در آثار به دست آمده از یونان، ایران و هند نیز دیده می شود.

با شروع رنسانس، صنعت زنبور داری هم پیشرفت کرد: در قرن 19 زنبورداری مدرن به وجود آمد و تقریبا شکل فعلی را به خود گرفت. در سال 1851.م “لورنز لورایین لانگستوت” با کشف فاصله بین قابها که آن را فضای زنبور نامیده اند، اولین کندوی صنعتی را ساخت. کندوهای فعلی هم که شامل ده قاب می باشند، از مدل کندوهای لانگستروت هستند.

اولین نشانه زنبور عسل در ایران در استان لرستان کشف شد: کشف یک کارد مفرغی با تصویری از زنبور عسل بر روی آن که به 1200 سال پیش از میلاد باز می گردد.

نشانه های بعدی از استانهای شمالی و اصفهان به دست آمده است. در کتاب تاریخ اجتماعی ایران آمده است که در دوره هخامنشیان زنبور داری در ایران وجود داشته و از عسل به عنوان شیرین کننده استفاده می کرده اند. تا قبل از سال 1345.ش اکثر کندوهای کشور سنتی بوده اند؛ ولی از این سال به بعد با ورود کلونی های صنعتی و کندوهای مدرن و نیز ورود ملکه های اصلاح شده از خارج، زنبوری داری سنتی به تدریج به سمت زنبورداری صنعتی پیش رفت. گونه زنبور عسل بومی ایران غالبا “آپیس ملیفرا” است. اما دو گونه ” هندی” و ” زنبور عسل کوچک” هم در شمال شرق و جنوب کشور وجود دارند. در در حال حاضر زنبور داری در تمام استانها ی کشور رواج داشته و 90 دصد آنها با کندوهای مدرن می باشدتقریبا بیش از 50 هزار زنبوردار وبیش از 5 میلیون کلونی زنبور عسل و تولید بیش از 7.5 هزار تن عسل (در سال90) واشتغال عده ای در بخش های جانبی مانند فرآوری، بسته بندی و فروش عسل فعالیت می باشند.متآ سفانه، صنعت زنبورداری یکی از محروم ترین و عقب افتاده ترین بخش های کشاورزی کشور است و علی رغم بسیاری از کشور های صنعتی از درآمد حاصله از گرده افشانی محصو لات کشاورزی بی نصیب مانده است. محصول نهایی این صنعت حدود بیش از7.5 هزار تن عسل(در سال 90) است وتولید سایر فرآورده های زنبور عسل رونق چندانی ندارد.

آیا می دانید که گرده افشانی با زنبور عسل 10 برابر می شود؟

اهمیت زنبور عسل

زنبور عسل در زندگی بشر امروزی به ویژه ایرانیان از جهات مختلف اهمیت دارد:

الف – نقش زنبور عسل در کشاورزی و محیط زیست

زنبور عسل در ایران وبعضی از کشور ها اکثرا به خاطر تولید عسل و احیانا موم نگهداری می شود و حال آن که در کشور های اروپایی و آمریکا بیشتر به گرده افشانی و استفاده از محصولات زنبور عسل و عوامل فرعی پر ورش زنبور عسل است. در اکثر گیاهان گلدار،گرده افشانی به صورت غیر مستقیم بوده و به وسیله باد،حشراتف انسان و…تلقیح انجام می گیرد. ثابت شده است که سهم زنبور عسل در این نوع گرده افشانی با لغ بر 90% است.

اهمیت فرآورده های خارجی کندو (بذر و میوه) به مراتب بیشتر از ارزش محصولات داخلی کندو(عسل و موم و …)است.

با اینکه حشرات گرده افشان زیاد هستند ولی حشره ای که می تواند گرده گیری را به حد اعلی و در نهایت کمال انجام دهد، زنبور عسل است.

طبق تحقیقاتی که انجام گرفته و در نشریات نیز منعکس گردیده است، کشاورزان وباغداران 25 برابر زنبورداران از طریق گرده افشانی استفاده می کنند(تولید بذر و میوه) بدین معنی که اگر زنبور داری از چند کلنی یا جمعیت 1000 ریال عسل و موم استفاده کند، یک باغدار یا کشاورز با استفاده از همان چند کلونی حدود 25000 ریال سود خواهد برد.

یکی از امتیازات زنبور عسل نسبت به حشرات گرده افشان دیگر در این است که به گل وفادار است(ثابت گلی) یعنی وقتی که اولین زنبور از کندو خارج شد و به سوی گلها پرواز کرد و مثلا گل زرد آلو را انتخاب کرد، تا میسر باشد در همان پرواز از گل زرد آلو استفاده خواهد کرد. به علاوه به محض برگشت به کندو با رقص های مخصوص زنبور های دیگر را به آن منطقه هدایت خواهد کرد و اینزنبورها با وجود گل مزبور روی گل دیگری نخواهند نشست و گرده افشانی هماننوع گل به حد اعلای خود خواهد رسید. بدین معنی که گرده هر نوع گلی برروی مادگی همان نوع گل انتقال می یابد، سایر حشرات گرده افشان فاقد این خاصیت هستند. آزمایش های متعدد نشان داده است که درختان میوه به علت چسبناک بودن گرده ها بیش از همه ی نباتات دیگر نیاز به گرده افشانی توسط زنبور عسل دارند.

جدول زیر: نتایج تحقیقات دانشمندان را در باغ ها و مزارع مورد آزمایش در شرایط یکسان نشان می دهد.